چالش‏های فرهنگی و هویتی جانبازان جنگ تحمیلی

با گذشت بیش از دو دهه از پایان جنگ تحمیلی، همچنان بار رنج ناشی از جنگ‌زدگی و آسیب‏‏‏دیدگی بر دوش برخی از خانواده‏ها سنگینی می‏کند. در میان آسیب‏دیدگان از جنگ، جانبازان به‌عنوان نمادهای عینی و ماندگار گفتمان ایثار و شهادت، از جایگاه ویژه برخوردارند. جانبازان با مسائل و مشکلات گوناگونی مواجه‌اند که یکی از مهم‏‏ترین آن‌ها «دغدغۀ هویت جانبازی» و چالش‌های مربوط به آن است. پرسش مقاله این است که جانبازان در مورد جایگاه و هویت جانبازی خود و تغییرات آن نسبت به گذشته چگونه می‏اندیشند؟ برای ارزیابی و تحلیل این موضوع، با روش کیفی، نظرات تفصیلی 32 نفر از جانبازان 70درصد شهر تهران با مصاحبه‏های متمرکز گروهی و انفرادی جمع‏آوری و مقایسه شده ‏است. یافته‏ها نشان می‏دهد که از منظر جانبازان، ادبیات جانبازی دستخوش تغییرات گردیده و در بسیاری از موارد، تقدس و منزلت جانبازی به مجموعه‏ای از تعارفات، گفتارهای رسانه‌ای و تبلیغاتی تقلیل یافته است.. در سطح جامعه، الگوهای رفتاری جدید ناهمخوان با فرهنگ ایثارگری گسترش یافته و تفسیر و قرائت‏های نوین اما متعارض با گفتمان ایثارگری به‌وجود آمده است. برحسب یافته‏ها، اکنون تحولات در گفتمان ارزشی جانبازی و ایثارگری، به رویکرد عمدتاً مادی و معیشتی منجر شده است، به میزانی که در جامعه رویکرد مادی و اقتصادی بر نگرش فرهنگی نسبت‌به جانبازان غلبه یافته است. این تحول بر دغدغه‌های فرهنگی و دامنۀ انفصال و انزوای اجتماعی جانبازان و برخی از اعضای خانواده، خاصه همسر و فرزندان آنان نیز افزوده است.